Küresel plastik kirliliği zirvesi yine anlaşmasız sona erdi

Plastik kirliliğinin sona erdirilmesine yönelik Birleşmiş Milletler'in altıncı tur müzakereleri, plastik kullanımının azaltılması yerine geri dönüşüm çözümleri için baskı yapan petrol üreticisi ülkelerle yaşanan uyuşmazlıklar nedeniyle anlaşma sağlanamadan sona erdi.

Toplam 184 ülkeden delegeler, üretim sınırlamaları için baskı yapan 100'den fazla ülke ile Suudi Arabistan ve Rusya'nın önderliğindeki petrol zengini ülkeler arasındaki anlaşmazlığı gidermek için Cenevre'de sabaha kadar çalıştı. Petrol zengini ülkeler, plastiğin gelecekteki ekonomik sağlıkları için kritik öneme sahip olduğunu savundu.

Nihai metinde plastik üretimine kısıtlama getirilmedi, ancak sonsuza kadar yok olmayan kimyasallar da dahil olmak üzere tehlikeli plastik kimyasalları ve plastiklerin geri dönüşümünün kolaylaştırılması gibi diğer konular ele alındı, ancak değişikliklerin en uygun şekilde uygulanması ülkelere bırakıldı.

"Tarihi fırsat kaçırıldı"

Küba heyeti, “Tarihi bir fırsatı kaçırdık, ancak devam etmeli ve acilen harekete geçmeliyiz. Gezegenimiz, şimdiki ve gelecek nesiller bu anlaşmaya ihtiyaç duyuyor” dedi.

Kolombiya, ülkelerin Güney Kore'nin Busan kentinde bir anlaşmaya varamamalarının üzerinden sekiz ay geçtikten sonra, nihai anlaşma müzakerelerinin çökmesinden, “sadece bir anlaşma istemediğini” söylediği küçük bir grup ülkeyi sorumlu tuttu.

Bu Greenpeace heyetinin de ana söylemi oldu. Heyet, bir basın açıklamasında, plastik kirliliğini çıkarılmasından bertarafına kadar sona erdirecek, insan sağlığını koruyacak ve temizlik için mali yardım sağlayacak güçlü, yasal olarak bağlayıcı bir anlaşma çağrısının açık olduğunu belirtti.

Açıklamada "Plastik krizi hızlanıyor ve petrokimya endüstrisi kısa vadeli kârlar için bizi gömmekte kararlı. Şimdi göz kırpma zamanı değil. Şimdi cesaret, kararlılık ve azim zamanı. Ve dünya liderleri dinlemeli. Sağlığımızın ve gezegenimizin geleceği buna bağlı“ dedi.

AB standart getirilmesini istiyor

İngiltere ile birlikte plastik üretimini azaltmak ve geri dönüşümü artırmak için küresel plastik standartları getirilmesini savunan Avrupa Birliği, sonuç hakkında daha az karamsar bir tavır sergiledi ve bunun daha ileri müzakereler için güçlü bir temel oluşturduğunu söyledi.

AB'nin çevreden sorumlu komisyoneri Jessika Roswall, ”Plastik kirliliği, çağımızın belirleyici krizlerinden biri ve harekete geçme sorumluluğumuz açık. Masa üzerindeki son metin henüz tüm hedeflerimizi karşılamasa da, bu bir adımdır ve mükemmel olan, iyi olanın düşmanı olmamalıdır“ dedi.

Roswall, ”Avrupa Birliği, halk sağlığını koruyan, çevremizi koruyan ve temiz, rekabetçi ve döngüsel bir ekonomi inşa eden daha güçlü ve bağlayıcı bir anlaşma için baskı yapmaya devam edecek. Bunu sadece kendimiz için değil, gelecek nesiller için de yapıyoruz“ diye konuştu. 

Bu çabalar, 2022 Mart ayında BM Çevre Meclisi tarafından kabul edilen ve ”plastiğin tüm yaşam döngüsü" ile ilgili kapsamlı bir anlaşma için belirlenen 2024 son tarihini çok aşarak beşinci yıla uzayacak gibi görünüyor.

Busan'da da benzeri bir durum yaşanmıştı

Aralık 2024'te de Günel Kore'nin Busan kentinde yapılan toplantıda 170'den fazla ülkeden delegeler, bir haftalık toplantıların ardından  anlaşmaya varamadan dağılmıştı. 

O tarihteki temel anlaşmazlık noktası, plastik ve plastik polimerlerin üretimine yönelik düzenlemeler ile plastik üretiminde kullanılan tehlikeli kimyasalların düzenlenmesine ve finansman mekanizmalarına ilişkin anlaşmazlıklar olmuştu. 

100'den fazla ülke, yeni plastik üretimini sınırlayacak Panama'nın öncülüğündeki bir karara destek verdi. Ancak Suudi Arabistan ve Rusya gibi bir avuç petrol üreticisi ülke ile petrokimya ticaret grupları, yalnızca geri dönüşüm gibi yöntemlerle plastik atıkların yönetimine odaklanmak istedi.

Toplantı, INC-5 başkanı Luis Vayas Valdivieso'nun gelecekteki müzakerelerin temelini oluşturacak bir metinle sona ermişti. 

BM Çevre Programı İcra Direktörü Inger Andersen, “Bu haftaki toplantı, dünyanın talep ettiği anlaşmanın sağlanması yolunda önemli ilerleme kaydetti” dedi. “Ancak, kritik alanlarda devam eden görüş ayrılıkları olduğu ve bu alanların ele alınması için daha fazla zamana ihtiyaç olduğu açıktır.”

Her yıl 23 milyon ton plastik

Mart 2022'de BM Çevre Meclisi, 2024 sonuna kadar plastik kirliliğini kontrol etmek için bir araç geliştirilmesini talep eden bir karar aldı.

UNEP'e göre, her yıl 23 milyon tona kadar plastik atık göllere, nehirlere ve denizlere sızarak habitatları değiştiriyor ve yaban hayatı ve insan sağlığı için ciddi riskler oluşturuyor. Mikroplastikler gıda, su, toprak ve insan organlarında, hatta plasentada bile bulundu.

Sivil toplum ve çevre aktivist grupları, petrol ve kimya endüstrisinin müzakerelerde aşırı etkisine işaret ederek, bir anlaşma sağlanamamasına üzüntülerini dile getirirken, iddialı bir çözüm için baskı yapmaya devam edeceklerini taahhüt ettiler.