Küresel plastik anlaşması görüşmeleri tıkandı
Yüzden fazla ülke üretim sınırlamaları için baskı yaparken, petrol üreticileri ve endüstri lobicilerinin şiddetli direnişiyle karşılaşan küresel plastik anlaşması görüşmeleri tıkandı.
Plastik kirliliğine ilişkin tarihi bir Birleşmiş Milletler anlaşmasını sonuçlandırmayı amaçlayan müzakereler Cenevre'de yeniden başladı, ancak üretim sınırlamaları ve petrokimya sektörünün etkisi konusunda keskin görüş ayrılıkları nedeniyle ivme kaybetti.
INC-5.2 olarak bilinen mevcut oturum 5-14 Ağustos arasında devam ediyor. Destekçiler, bu oturumun tasarımdan üretime ve bertarafına kadar plastiklerin tüm yaşam döngüsünü ele alan, yasal olarak bağlayıcı bir anlaşmayı kesinleştirmek için kritik bir fırsat olduğunu söylüyor.
Avrupa Birliği ve küçük ada devletleri de dahil olmak üzere 100'den fazla ülke, halk sağlığı ve çevre gruplarının desteğiyle, yeni plastik üretimine yönelik iddialı sınırlamaları destekliyor.
Ancak Suudi Arabistan, Rusya ve ABD gibi büyük petrol üreticileri, bu tür hükümlerin günlük malların maliyetlerini artıracağını savunarak, geri dönüşüm ve atık yönetimi odaklı daha zayıf, çoğunlukla gönüllü önlemler alınması için baskı yapıyor. Bu mesaj, Washington'u daha sıkı kuralları destekleyen yüzden fazla ülkeye karşı sert bir tavır almaya itiyor.
Yoğun lobi faaliyetleri
Kampanya yürütücüleri, Cenevre'de endüstrinin eşi görülmemiş ölçekte lobi faaliyetleri yürütmesi konusunda da alarm zillerini çalıyor: Guardian'a göre, fosil yakıt ve petrokimya lobicileri, bilim ve yerli halk temsilcilerinin sayısını büyük bir farkla aşarak 234 lobicinin kayıt yaptırmasıyla tüm bölgesel delegasyonları gölgede bırakıyor.
Uzmanlar, cesur ve bağlayıcı bir anlaşma olmazsa, anlaşmanın plastik atıkların temel nedenlerini ele almak yerine, aşağı akış kirliliğinin kontrolüne odaklanan boş taahhütlere indirgenme riski taşıdığı uyarısında bulunuyor. Böyle bir sonuç, okyanuslara ve ekosistemlere akan plastik akışını durdurmada yetersiz kalacak ve halihazırda devam eden kriz daha da derinleşecek.
Plastik krizini çözmek için neye ihtiyaç var?
Bilim insanları INC-5.2'deki risklerin çok yüksek olduğunu savunuyor. Bu, plastik kirliliğini tüm yaşam döngüsü boyunca ele alan bağlayıcı bir anlaşmayı güvence altına almak için dünyanın en iyi fırsatı.
Bazı büyük petrol ülkeleri bunun yerine plastik atıklara odaklanmak istiyor ve son ürünün ele alınması halinde üretimin sınırlandırılmasına gerek olmadığını savunuyor.
Ancak açık mektuplar, anlaşma müzakerecileri için plastik üretimini sınırlama ve azaltma hedefleriyle birlikte tüm tedarik zincirini kapsayan kanıta dayalı bir yol haritası ortaya koyuyor.
Nano ve mikro plastiklerin beynimizden anne sütüne kadar vücudun tüm bölümlerine sızdığı tespit edildiğinden, insan sağlığını korumak için küresel sağlık güvencelerinin oluşturulmasını istiyorlar.
Portsmouth Üniversitesi Devrim Plastikleri Enstitüsü Müdür Yardımcısı Dr. Cressida Bowyer, "Plastiğin insan sağlığı için ciddi riskler oluşturduğuna dair açık ve giderek artan kanıtlar var. Ancak anlaşmada sağlığın korunmasına yönelik yaklaşım hala belirsizliğini koruyor" diyor. Bowyer, anlaşmanın temel yükümlülüklerinde insan sağlığı üzerindeki etkileri doğrudan ele alması gerektiğini savunuyor.
“Ticaret dönüşüm aracı için yeniden tasarlanmalı”
Bazı uzmanlar da anlaşmaya ticaretin dahil edilmesi gerektiğini savunuyor. Uluslararası Çevre Hukuku Merkezi'ne (CIEL) göre plastiklerin yaklaşık yüzde 99'u fosil yakıtlardan elde ediliyor ve plastik dünya çapında sevk edilirken şekilleniyor.
ABD'deki Northeastern Üniversitesi'nden Profesör Maria Ivanova, “Küresel plastik anlaşmasının etkili olabilmesi için, ticaretin bağlayıcı doku olduğu plastik ekonomisinin gerçek dünya mimarisini ele alması gerekir” diyor ve ekliyor: "Ticaret, dönüşüm için bir araç olarak yeniden tasarlanmalıdır. Eğer ticaret plastik krizinin bağ dokusu ise, aynı zamanda tedavinin de bir parçası olmalıdır."
Ivanova'nın ifadesiyle, gerçekten “çevresel açıdan iddialı ve yapısal açıdan sağlam” bir tasarım için, şirket lobiciliği ve yeşil göz boyama, bağımsız bilimsel denetimden uzak tutulmalı.
Plastik şirketleri eylemi engelliyor mu?
CIEL'e göre geçtiğimiz Aralık ayında Busan'da yapılan beşinci tur anlaşma müzakerelerine 220 fosil yakıt lobicisi katıldı. Bu, lobicileri görüşmelerdeki en büyük delegasyon haline getirdi. AB ve üye devletlerinin toplamından daha fazla ve Etkili Bir Plastik Antlaşması için Bilim İnsanları Koalisyonu delegelerinin sayısını üçe bir oranında aştı.
Greenpeace UK tarafından hazırlanan yeni bir rapor, Küresel Plastik Antlaşması'nın dünyanın en büyük petrokimya şirketlerinden bazılarının taktikleri nedeniyle nasıl tehdit altında olduğunu ortaya koyuyor.
Rapora göre bu şirketler plastik üretimindeki kesintilere karşı sistematik olarak lobi faaliyetleri yürütürken, büyüyen plastik sektöründen büyük kârlar elde ediyor. Rapor, Kasım 2022'de anlaşma sürecinin başlamasından bu yana petrokimya devleri Dow, ExxonMobil, BASF, Chevron Phillips, Shell, SABIC ve INEOS'un müzakerelere 70 lobici gönderdiğini iddia ediyor.
