Savaş üçüncü yılına girerken Ukrayna güç durumda
Rusya'nın Ukrayna'ya karşı başlattığı taarruzun bugün ikinci yıldönümü. Şubat 2022'den bu yana şiddetli çatışmalara sahne olan Ukrayna, 2022 sonundan bu yana neredeyse donmuş durumda olan cephe hattında, Rus saldırısına karşı koyacak mühimmat eksikliği de dahil olmak üzere pek çok tehlikeyle karşı karşıya!
Ukrayna'nın 2023 yazındaki karşı saldırısının başarısızlığa uğramasından bu yana Batı'nın askeri yardımı önemli ölçüde azaldı.
Ukrayna lideri Volodimir Zelenski, kontrolü yeniden ele geçirmek amacıyla iki hafta önce Silahlı Kuvvetlerin sevilen Başkomutanı General Valeri Zalujni'nin yerine "Ukrayna'daki en deneyimli general" olan Oleksander Sirski’yi getirdi. General Sirskiy, hemen ordunun yakında "yenileneceğini" açıkladı.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ise geçen günlerde Amerikalı bir gazeteciye verdiği bir mülakatta, Rusya'nın Ukrayna'da yenilgiye uğramasının "imkansız" olduğunu söyledi.
Savaşın uzun sürmesi kaçınılmaz
Rusya, cephede son dönemde elde edilen bazı başarıların da etkisiyle, her yıl olduğu gibi 23 Şubat'ta "anavatan savunucuları" gününü kutladı. Bu, Putin'in Kremlin için savaşan "halkın gerçek kahramanlarını" selamlaması için bir fırsattı.
Uzun sürmesi mukadder olan bu savaşta yeni gelişmeler beklenirken, savaşın ilk iki yılına altı harita, cephe hattının nasıl geliştiğini, Rusya tarafından alınan ve daha sonra kaybedilen şehirleri ve bölgeleri ve savaş alanlarını gösteriyor.
İşgalin başlamasından bir ay sonra, Rusya'nın Ukrayna topraklarındaki ilerleyişi zirveye ulaştı. Ancak iki yılda Rus ordusunun mevzileri yavaş yavaş aşındı. Çatışmanın ilk ayında Moskova, Kiev'i kuzeyden kuşatmaya çalıştı, ancak Irpin nehrinin taşması nedeniyle önemli ölçüde yavaşladı.
Doğu cephesinde, Harkov’u kuşatma manevrası devam ederken, Mariupol ağır bombardımana tutuldu ve Ukrayna kuvvetleri kuşatıldı. Güneyde Herson çoktan Rusların eline geçti ve Mikolayev'i ele geçirme savaşı şiddetlendi.
Üç ay sonra, 24 Mayıs 2022
İki ay sonra kuzeydeki durum kökten değişmişti. Ruslar, Ukrayna'nın karşı saldırısının ardından Mart sonunda Kiev'i ele geçirme fikrinden vazgeçmişti. Mayıs ayının sonunda cephe hattı kuzeydoğuda, Rusların Nisan ayında nihai olarak yenilgiye uğratıldığı Harkov’a sabitlenmişti.
Çatışmalar ülkenin doğusunda, özellikle de Kramatorsk'ta yoğunlaşmış durumda. Donetsk ve Luhansk hala ayrılıkçıların kontrolünde, ki bu durum 24 Şubat'taki Rus saldırısından önce de böyleydi.
Altı ay sonra, 24 Ağustos 2022
Ağustos 2022'de, kuzeydoğudaki Harkov’dan güneydeki Herson'a kadar uzanan neredeyse tüm cephe hattı boyunca topçu ve hava kaynakları kullanılarak Ukrayna mevzilerine yönelik yoğun bombardıman devam etti. Halihazırda oldukça istikrarlı olan bu hat, Rusya sınırına, Karadeniz'e ve Azak Denizi'ne ortalama yüz kilometre uzaklıktadır.
12 ay sonra, 27 Şubat 2023
Rus işgalinin başlamasından bir yıl sonra, doğudaki cephe hattı Rusya sınırına doğru geri çekildi. Ukrayna ordusu, Harkov bölgesindeki topraklarının büyük bir bölümünü geri almayı başardı.
Aynı zamanda Donbass'ta, özellikle de Rusların kuşatmaya çalıştığı Bahmut kasabasında çatışmalar devam ediyordu. Güneyde ise Ukrayna ordusu nihayet Herson'un kuzeyindeki topraklarının tamamını Ruslardan geri aldı.
18 ay sonra, 24 Ağustos 2023
Altı ay sonra cephe hattı donmuş durumda. Ukrayna ordusu, haziran ayında başlattığı karşı saldırının ikna edici sonuçlar vermemesinin ardından, güneydoğu cephesinde sağlam Rus savunma hatları karşısında savaşmaya devam ediyor.
Kuzeydoğuda ise Rus ordusu Kupyansk'a doğru ilerlemeye devam ediyor ama fazla ilerleme kaydedemiyor. Güneyde, 2014 yılında Rusya tarafından ilhak edilen Kırım'da ise Ukrayna ordusu bir kara hava savunma sistemini imha ederek ve batıya doğru bir komando baskını düzenleyerek tacizlerini arttırıyor.
24 ay sonra, 22 Şubat 2024
Rus işgalinin başlamasından iki yıl sonra, cephe hattı bir yıl öncekiyle neredeyse aynı. Pozisyonlar çok az değişiyor. Ukrayna ordusu, Herson'un güneyinde ve Donbas'ta birkaç küçük toprak parçasını geri almayı başardı.
Rus ordusu ise geçen hafta Avdiyevka kasabasını geri aldı ama şimdi bu ilerlemeden faydalanmakta zorlanıyor. Çatışmalar şu anda ağırlıklı olarak doğuda, Robotin ve Krinki kasabaları yakınlarında yoğunlaşmış durumda.
Ukrayna'nın Karadeniz'de, çok daha güçlü olduğu söylenen Rus filosuna karşı son iki yılda önemli başarılar elde ettiğini de belirtmek gerekir.
Son birkaç ay içinde Rus gemilerini bu suların güneybatı kısmından uzak tutmayı ve bombalama tehditlerini göz ardı ederek, Ukrayna tahılının ihracatı için bir deniz koridorunu yeniden açmayı başardı.
Rusya-Ukrayna savaşından çıkarılacak 10 ders
Üçüncü yılına giren Rusya-Ukrayna savaşından çıkarılacak derslerin gelecekteki küresel askeri manzarayı şekillendirmesi bekleniyor.
İki yıldır süren Rusya-Ukrayna savaşı her iki taraftan yarım milyondan fazla insanın ölümüne ya da yaralanmasına, milyonlarca Ukraynalı sivilin yerinden edilmesine ve kritik altyapının tahrip olmasına neden oldu. Ukrayna, bağışçı yorgunluğunun baş göstermesiyle birlikte ABD ve müttefiklerinden daha fazla yardım alma arayışına girdi.
Savaş 24 Şubat'ta üçüncü yılına girerken, işte dünyanın dört bir yanındaki ülkelere sunduğu 10 ders:
1- Büyüklük önemli: Toplam 500,000 askeri bulunan Ukrayna, dört kat daha büyük olduğu tahmin edilen Rus kuvvetleriyle karşı karşıya. Savaş patlak verdiğinde, teknoloji odaklı, yüksek hassasiyetli, uzun menzilli, son derece tahrip edici silahların ortaya çıkması nedeniyle modern savaşta insan kaynaklarının önemi küçümseniyordu.
Ancak İngiltere Müşterek Kuvvetler Komutanlığı'nın eski başkanı, emekli General Richard Barrons, askerlerin kitlesinin ve yaş ortalamasının her savaşta hala çok önemli bir rol oynadığını belirtiyor ve ekliyor:
"En az üçe bir kuvvet oranı elde etmeye çalıştığınızda kütle önemlidir... Rusya'nın Ukrayna'nın güneyinde inşa ettiği gibi gerçekten tutarlı bir savunmayı aşmak için gerçekten büyük bir kuvvet yoğunluğuna ihtiyacınız var."
2- Siber savaş: Rus saldırısından hemen önce, Ukrayna hükümetine ait yaklaşık bir düzine web sitesi büyük bir siber saldırıya uğradı. Bu araç kara savaşının bir uzantısı olarak işledi ve her iki ülke de birbirlerinin sistemlerini hedef aldı. Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi (CSIS) uzmanları "savaş ağlarını birbirine bağlamak, istihbaratı desteklemek ve bilgi alışverişinde bulunmak için siber uzayın kullanımı kalıcıdır" diyor.
Bu durum aynı zamanda siber savaşın savaş alanı ya da savaş düzeni üzerinde kayda değer bir etki bırakma kabiliyetinin sınırlı olduğunu da ortaya koyuyor. Carnegie Endowment for International Peace'de yayınlanan bir makaleye göre "silahlı bir çatışma sırasında saldırgan siber operasyonlar stratejik olarak belirleyici değil." Bununla birlikte, CSIS'e göre "büyük tiyatro savaşlarında belirleyici olmaktan ziyade destekleyici bir rol" oynayacaklar.
3- Uydu verileri çok önemli: Eylül 2022'de Ukrayna halkı bulutların arkasını görebilen bir radar uydusunun kullanım haklarını elde etmek için kitlesel fonlama yaptı. Kiev'in askeri komutanları o zamandan beri düşman hedeflerini ve konumlarını belirlemek için yüksek çözünürlüklü görüntüler kullanıyor.
ABD Georgia Teknoloji Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Öğretim Görevlisi Mariel Borowitz "Ticari uydu görüntülerinin bu savaş için iki açıdan kritik olduğu kanıtlandı. Birincisi, halkın savaşın ilerleyişini inanılmaz ayrıntılarla izlemesini sağlayan bir medya aracı, ikincisi ise Ukrayna ordusunun günlük operasyonlarını planlamasına yardımcı olan önemli bir bilgi kaynağı" diyor
4- İnsansız platformlar: Bu ayın başlarında Ukrayna, insansız hava aracı (İHA) operasyonlarına adanmış ayrı bir askeri birimin kurulduğunu duyurarak havadan, denizden ve karadan insansız araçların taktik silahlar olarak artan önemini gösterdi. Kiev, 2022 yılında Sivastopol limanına saldırılar düzenlemek için insansız deniz araçlarını (İDA) kullanmaya başlamıştı.
Rusya 2023 başlarında cephedeki birliklere kargo ve mühimmat taşımak için insansız kara araçlarını (İKA) devreye soktu. Hem Rusya hem de Ukrayna ucuz İHA keşif ve gözetlemenin yanı sıra saldırı operasyonları için de kullandı. Ukrayna İHA'ları Rusya topraklarının derinliklerine kadar girdi ve hatta Moskova'nın merkezindeki hedefleri vurdu.
Avrupa Dış İlişkiler Konseyi'nde kıdemli politika uzmanı Ulrike Franke. "Daha önce hiçbir askeri çatışmada bu kadar çok İHA kullanılmamıştı. En dikkat çekici husus ise çok sayıda İHA'ların kullanılmış olması" diyor
5-Kendine kendine yeterlilik son derecede önemli: Pek çok analist kara operasyonlarındaki çıkmazın nedenlerinden birinin askeri teçhizat konusunda kısmen ya da tamamen başka ülkelere bağımlılık olduğunu söylüyor. Ukrayna askeri donanım için büyük ölçüde Batı yardımına bağımlı iken, Moskova'nın savunma üretiminin tahmini yüzde 30'u yabancı parça tedarikine bağlı.
Hindistan Genelkurmay Başkanı General Manoj Pande geçen yıl Ekim ayında yaptığı açıklamada "Savaştan çıkardığımız en önemli derslerden biri, ihracat ortamına bağımlılığımızı azaltmamız ve kendi kendimize yeter hale gelmemiz gerektiğidir" dedi
6-Açık kaynakların kullanımı (Open Source Intelligence/OSINT): Raporlara göre Ukrayna, Rus askerlerinin sosyal medyaya yüklediği selfie ve videoları, yerlerini tespit etmek ve ölümcül saldırılar düzenlemek için kullandı. Moskova savaş alanlarında akıllı telefon kullanımını yasaklayan bir yasayı yürürlüğe koymak zorunda kaldı.
Kiev ve müttefikleri Moskova'ya karşı söylem oluşturmak için açık kaynaklı verilerden de yararlandılar. Rusya-Ukrayna savaşı, sivillerin olayları akıllı telefonlarına kaydetmesi ve 5G teknolojisinin kullanılabilirliği sayesinde internette gerçek zamanlı olarak aktarması nedeniyle tarihteki en belgelenmiş çatışmalardan biri olarak da selamlandı.
7-Yolsuzluk kaos içinde büyür: Yolsuzluk, savaş zamanlarında ordular için zorlu bir meydan okuma olmaya devam ediyor. Bu savaşta her iki ülkenin askeri liderleri de fon dolandırıcılığı ve usulsüzlük suçlamalarıyla karşı karşıya kaldı. Wagner'in patronu Yevgeni Prigozin üst düzey Rus askeri liderlerini yolsuzluk nedeniyle açıkça eleştirirken, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski skandal soruşturmaları nedeniyle askeri yetkililerin yurtdışı seyahatlerini yasaklamak ve geçen yıl bölgesel askeri işe alım başkanlarını görevden almak zorunda kaldı.
8-Yaptırımların sınırlandırılması: Savaş sırasında ABD ve AB, eski Sovyet devletini işgal eden Rusya'yı cezalandırmak için yaptırımlara büyük ölçüde bel bağladı. Ancak bu yaptırımlar Kremlin'in savaş makinesini durdurmakta başarısız oldu. Wall Street Journal, Batılı yetkililerin kısıtlamaların Rus ekonomisine ve askeri üretimine zarar verdiğine inanmalarına rağmen, etkinin beklenenden daha yavaş olduğunu kabul ettiklerini yazıyor.
9- Ulusal çıkar kolektif faydanın önüne geçti: Savaş başladığında Batılı başkentlerde, 2022'de Ukrayna'yı işgal eden Rusya'ya karşı dünyanın geri kalanının eninde sonunda arkalarında toplanacağına dair bir algı vardı. Ancak gelişmekte olan ülkeler, özellikle de Hindistan, Çin ve Güney Afrika gibi Küresel Güney liderleri, ABD ve müttefiklerinin politikalarının merkezinde yer alan demokrasi, özgürlük ve uluslararası düzen gibi değerleri savunmak yerine kendi ulusal çıkar ve hesaplarına göre pozisyon aldılar.
Bu durum aynı zamanda Amerika'nın çok önemli olduğuna inandığı davalar için küresel desteği harekete geçirme konusundaki etkisinin sınırlarını da gözler önüne serdi. ABD, İngiltere ve Avrupa Birliği'nin (AB) amansız baskılarına rağmen, Hindistan, Güney Afrika ve BAE de dahil olmak üzere gelişmekte olan dünyanın büyük bir kısmı Rus işgalini kınamayı reddetti ve birçoğu büyük miktarlarda ucuz Rus enerjisi ithal etti.
10- Enerji güvenliği: Uluslararası Enerji Ajansı'na (IEA) göre Rusya'nın Ukrayna'yı işgali 2022'de "ilk gerçek küresel enerji krizini" tetikledi. Moskova Avrupa'nın kalbine savaş açarken Almanya gibi bazı Avrupa ülkeleri, Rus enerjisine aşırı bağımlılıkları nedeniyle başlangıçta Rusya'ya karşı güçlerini birleştirmekte isteksiz göründüler.
Boston Consulting Group, "Çeşitlilik enerji güvenliğinin anahtarıdır. Kriz, bir ülkenin enerji arzı için birkaç kaynağa aşırı bağımlılığın tehlikelerini ortaya çıkardı" değerlendirmesinde bulunarak, krizler ortaya çıkmadan önce dayanıklılığa yatırım yapılmasını öneriyor.
